Konflikt między Tajlandią a Kambodżą, skupiony głównie wokół spornych terenów granicznych, w tym starożytnej świątyni Preah Vihear, trwa od lat 50. XX wieku. W ostatnich dniach napięcia ponownie wybuchły, prowadząc do otwartych starć zbrojnych, w tym nalotów powietrznych przeprowadzonych przez Tajlandię.
Historyczne tło sporu
Spór graniczny między Tajlandią (dawniej Syjamem) a Kambodżą wywodzi się z czasów kolonialnych. Granica została wytyczona na podstawie traktatów francusko-syjamskich z 1904 i 1907 roku, które określały linię podziału wzdłuż wododziału gór Dangrek. Jednak francuskie mapy z tamtego okresu zawierały odstępstwa, umieszczając świątynię Preah Vihear po stronie kambodżańskiej, co stało się źródłem niezgody. Tajlandia argumentowała, że świątynia, położona na klifie dostępnym łatwiej z tajskiej strony, powinna należeć do niej, podczas gdy Kambodża podkreślała swoje kulturowe powiązania z Imperium Khmerów.
W 1954 roku, po wycofaniu się Francuzów, tajskie wojska zajęły Preah Vihear. Pięć lat później Kambodża skierowała sprawę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) w Hadze. W 1962 roku MTS orzekł na korzyść Kambodży, nakazując Tajlandii wycofanie wojsk i zwrot usuniętych artefaktów. Spór przycichł podczas wojen domowych w Kambodży, ale granica pozostała nie w pełni wytyczona.
Kluczowe wydarzenia i eskalacje
Konflikt odżył w 2008 roku, gdy Kambodża zgłosiła Preah Vihear do UNESCO jako obiekt dziedzictwa światowego. To wywołało protesty w Tajlandii, gdzie sprawa stała się elementem wewnętrznej kryzysu politycznego. Doszło do zbrojnych starć, które rozszerzyły się na inne obszary, w tym świątynie Prasat Ta Muen Thom i Prasat Ta Krabey. Walki trwały do 2011 roku, powodując ofiary po obu stronach.
W 2013 roku MTS wyjaśnił swój wyrok z 1962 roku, potwierdzając, że promontorium wokół świątyni należy do Kambodży, ale nie rozstrzygnął o otaczających terenach. Dodatkowo istnieją spory dotyczące szelfu kontynentalnego w Zatoce Tajlandzkiej, gdzie oba kraje roszczą sobie prawa do zasobów naturalnych. W 1997 roku powołano Wspólną Komisję Graniczną, ale postępy są minimalne.
Oto mapa spornego obszaru granicznego:
Aktualna eskalacja w 2025 roku
Napięcia wybuchły na nowo. Konflikt nasilił się w maju w rejonie Trójkąta Szmaragdowego, prowadząc do otwartych walk w lipcu. 28 lipca zawarto rozejm, ale został on złamany 8 grudnia po śmierci tajskiego żołnierza w starciach granicznych. Tajlandia oskarżyła Kambodżę o mobilizację ciężkiej broni i ostrzał terytorium tajskiego, co doprowadziło do nalotów powietrznych na pozycje kambodżańskie. Według tajskiego ministra obrony, działania będą kontynuowane do czasu zabezpieczenia suwerenności.
Z kolei Kambodża zaprzecza użyciu ciężkiej broni i oskarża Tajlandię o prowokacje oraz naruszenie rozejmu. Rząd kambodżański wezwał do rozwiązania sporu przez MTS i oskarżył sąsiada o ataki na siły kambodżańskie. Walki spowodowały śmierć co najmniej jednego tajskiego żołnierza i czterech cywilów kambodżańskich, a tysiące osób uciekło z przygranicznych wiosek.
Międzynarodowa reakcja i perspektywy
Międzynarodowa społeczność, w tym Stany Zjednoczone, wezwała do powstrzymania się od przemocy. Ambasada USA wydała ostrzeżenie przed podróżami w rejon granicy. Rozejm z lipca był negocjowany przy udziale administracji Trumpa, ale jego złamanie rodzi pytania o skuteczność takich inicjatyw. Premier Tajlandii Anutin Charnvirakul podkreślił, że jego kraj nie chce przemocy, ale nie zaprzeczył inicjowaniu konfliktu.
Konflikt grozi destabilizacją regionu Azji Południowo-Wschodniej, wpływając na handel i bezpieczeństwo. Obie strony wzywają do dialogu, ale bez międzynarodowej mediacji eskalacja może się pogłębić. Rozwiązanie wymaga jasnego wytyczenia granicy i współpracy, co dotychczas było trudne ze względu na nacjonalistyczne nastroje w obu krajach.