Nowa szczepionka na HIV? Nie do końca, ale lenacapawir (Yeztugo) to największy przełom w prewencji od dekad. Dwa zastrzyki rocznie mogą zapobiec zarażeniu się wirusem HIV.
Lenacapawir, co to za lek?
Lenacapawir, sprzedawany pod nazwą Yeztugo, to pierwszy lek na HIV zatwierdzony przez FDA (Amerykańska Agencja Żywności i Leków), który wystarczy przyjmować tylko dwa razy w roku, by skutecznie chronić się przed zakażeniem HIV. Działa zupełnie inaczej niż dotychczasowe terapie, blokuje wirusa na kilku etapach jego cyklu życia, a nie tylko na jednym, jak większość obecnie dostępnych leków.
Skuteczność potwierdzona badaniami
W dwóch kluczowych badaniach klinicznych (Purpose 1 i 2) Lenacapawir osiągnął wyniki, które trudno było sobie wyobrazić jeszcze kilka lat temu:
- Purpose 1: Wśród kobiet w Afryce Subsaharyjskiej i Ugandzie – 100% Skuteczności, zero zakażeń w grupie przyjmującej lek
- Purpose 2: Wśród mężyczyzn, osób transpłciowych i niebinarnych w USA, Ameryce Południowej, Afryce i Azji – Skuteczność 99,9%, tylko dwa zakażenia na ponad 2100 uczestników badania
To wyniki lepsze niż w przypadku codziennych tabletek PrEP (np. Truvada), które w realnym świecie bywają skuteczne tylko wtedy, gdy pacjent nie zapomina o codziennej dawce.
Dwa zastrzyki rocznie, wygoda i rewolucja
Największą zaletą Yeztugo jest wygoda, zamiast codziennej tabletki, wystarczą dwa zastrzyki w roku. To może być przełom dla osób, które mają problem z regularnością, żyją w trudnych warunkach lub po prostu nie chcą codziennie pamiętać o lekach.
Cena to obecnie największy problem
I tu pojawia się haczyk. Roczna cena katalogowa Yeztugo w USA to ponad 28 tysięcy dolarów. Tymczasem eksperci wyliczyli, że koszt produkcji leku wynosi zaledwie 26-40 dolarów rocznie. Ta przepaść budzi ogromne emocje – zarówno wśród organizacji pacjenckich, jak i ONZ.
Gilead, producent leku, udzielił licencji sześciu firmom generycznym na produkcję tanich wersji dla 120 najbiedniejszych krajów, ale kraje o średnich dochodach (np. Brazylia, gdzie HIV to poważny problem) są poza tym porozumieniem. Do czasu pojawienia się generyków, Gilead zobowiązał się dostarczyć 2 miliony dawek po kosztach produkcji.
Kogo najbardziej dotyczy problem HIV?
Na świecie z HIV żyje prawie 40 milionów osób, a rocznie notuje się 1,3 miliona nowych zakażeń. W USA co tydzień odnotowuje się 700 nowych przypadków, a epidemia najmocniej uderza w osoby czarnoskóre, latynoskie, mężczyzn homoseksualnych i kobiety transpłciowe oraz prostytutki i osoby zajmujące się sex workingiem. W tych grupach dostęp do ochrony przed HIV często ograniczają bariery finansowe, ubezpieczeniowe i społeczne.
Jak nowy lek wpłynie na prostytutki i seks biznes?
Wprowadzenie lenacapawiru może szczególnie zmienić życie osób pracujących w seksbiznesie, które od lat znajdują się w grupie najwyższego ryzyka zakażenia HIV. Dla wielu z nich codzienne przyjmowanie tabletek PrEP bywało wyzwaniem – ze względu na nieregularny tryb życia, stygmatyzację, a czasem po prostu brak dostępu do opieki zdrowotnej. Dwa zastrzyki rocznie to ogromna wygoda i szansa na realną ochronę, nawet gdy trudno o pełną kontrolę nad warunkami pracy czy negocjowanie zabezpieczenia z klientami. Badania pokazują, że już 40% pokrycia w tej grupie może znacząco ograniczyć liczbę nowych zakażeń – a przy szerszym dostępie efekt byłby jeszcze większy. Jednak, jak zawsze, kluczowe będą cena i dostępność – bo rewolucja w prewencji HIV nie może ominąć tych, którzy jej najbardziej potrzebują.
Yeztugo to największy przełom w profilaktyce HIV od lat – prosty schemat, niemal stuprocentowa skuteczność i szansa na realne ograniczenie epidemii. Jednak bez rozwiązania problemu ceny i dostępu, rewolucja może ominąć tych, którzy najbardziej jej potrzebują.
Źródła:
https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet
https://www.webmd.com/hiv-aids/hiv-aids-in-blacks-alarming-crisis